Historical Fiction in Letters

August is the month of the Filipino language (Buwan ng Wika) and I stumbled upon this beautiful letter written in Tagalog. I haven't read anything this poignant in Tagalog in a long while, much less write anything truly substantial. But I do hope to read more beautiful works of literature in my local tongue.

Knowing it's fictional doesn't diminish the message's power. I believe it has shed light into so many possibilities when we think of our national heroes' personal lives. So please, read it for yourself.

---

1897 Mayo 1

Mahal kong Oryang,

Mali ka. Hindi kita nakasalubong upang sa dulo ng kalsada, ako ay liliko sa kanan at ikaw sa kaliwa. Sapagkat saan man tayo dalhin ng ating pakikibaka, ikaw lang ang aking itatangi at makailang ulit na ihaharap sa pulang bandila. Hindi tayo nagpalitan ng mga kwento upang sa pinakahuling tuldok ng pangungusap, ang karugtong ay alingawngaw ng katahimikan. Walang pagod kitang aawitan ng imnong pambayan, Oryang.

Hindi kailanman ako mauubusan ng salita upang maialay sa iyo bilang mga tula. Maging ang bulong at buntung-hininga’y magpapahayag ng pagsinta sa tulad mong umiibig din sa bansa. Hindi tayo sabay na tumawa, nagkatinginan, at tumawa pa nang mas malakas, upang sa paghupa ng halakhak ay may butil ng luha na mamimintana sa ating mga mata. Loobin man ng Maykapal na pansamantala tayong magkawalay, tandaan mong ang halakhak at sigaw ng ating mga kasamahan ay sa akin rin. Hindi ka dapat masabik sa akin sapagkat ako’y mananatili sa iyong piling. Hindi kita niyakap nang ilang ulit upang sa pagkalas ng mga braso ko sayo ay maramdaman mong iniiwan kita.

Habambuhay akong magiging tapat sa ating panata, Oryang. Kapara ng binitawan kong sumpa sa ngalan ng bayan, tayo’y mananatiling katipun, kawal, at bayani ng ating pagmamahalan. Hindi tayo bumuo ng mga alaala sa umaga, tanghali, at gabi upang sa muli mong paggising ay maisip mong hindi tayo nagkasama sa pakikidigma. Hindi ko man hawak ang bukas, nais kong tanganan mo ang aking pangako na ilang ulit kong pipiliing mabuhay at pumanaw upang patunayan sa iyong mali ka. At kung magkataong ako’y paharapin sa ating anak na si Andres, buo ang loob kong haharap sa kanya at sasabihin ko sa kanyang mali ka. Hindi ako bumati sa simula upang sa huli ay magpaalam.

Ikaw ang aking bayan,

Andres



Ibinigay ni Julio Nakpil ang liham na ito kay Oryang ilang gabi makalipas ang pagpaslang kay Andres sa Maragondon.

---

Isang kathang pangkasaysayan ni G. Eljay Castro Deldoc mula sa "MAGHIMAGSIK: Mga Tula, Sulatin at Larawan ng Pakikibaka ni Andres Bonifacio at ng Kabataang Makabayan" isang aklat pampanitikan ng CEGP at Anakbayan para sa ika-150 kaarawan ni Gat Andres Bonifacio



*This post was taken from League of Filipino Students - UP Diliman Facebook page.